Nomenclatuur
Plantennomenclatuur is een internationale, wetenschappelijke naamgeving voor planten en plantengroepen. (nomen = naam, calare = geven).
In de oudheid benoemde men planten met een geslachtsnaam die lang en beschrijvend was en hiervoor gebruikte men het Latijn en het Grieks. Theophrastus (4de eeuw voor Chr.) ordent de planten volgens opvallende morfologische kenmerken. Later verdween het gebruik van het Grieks voor plantennamen en werd meer Latijn gebruikt.
In de middeleeuwen gebeurt de ordening van planten volgens de geneeskrachtige werking van planten (kruidenboeken) en kloosterlingen gebruiken wetenschappelijke namen in het Latijn. (Vanaf het jaar 500 tot 1500 na Chr.)
De Zweedse botanicus Carolus Linnaeus (1707-1778) was de grondlegger van de huidige naamgeving voor planten en gaf in 1753 een belangrijk boek uit nl. de "Species Plantarum". Elke plant krijgt hierin een tweeledige naam, bestaande uit een geslachtsnaam en een soortaanduiding.
Het prioriteitsbeginsel zorgt ervoor dat elke plant slechts één correcte en geldige wetenschappelijke naam kan bezitten en hierbij heeft de eerste wettige naam na 1753 altijd voorrang. Andere wetenschappelijke namen voor die ene plant worden dan synoniemnamen.
Belangrijke voordelen van het gebruik van wetenschappelijke namen zijn:
- Slechts één naam voor één plantensoort. Het voorkomt misverstanden.
- Universeel door alle plantkundigen en vakmensen overal in de wereld te gebruiken.
- Onderlinge verwantschap is gemakkelijk te zien. Bijvoorbeeld Prunus domestica (pruim), Prunus persica (perzik), Prunus armeniaca (abrikoos), Prunus triloba (amandelboompje) en Prunus dulcis (amandel) behoren alle tot het geslacht Prunus (= steenfruit). Alle steenfruitsoorten behoren tot dezelfde plantenfamilie.
|
abortivum
adipositas
adjuvantia
adstringentia
agalactagogum
amarllm
anaestheïicum
analepticum.
analgeticum
anaphrodisiacum
anhydroticum
anthelminthicurn
aphrodisiacr"rm
anodyne
antacida
anti allergica
anti arthritica
anti asthmatica
anti biotica
anti coagulantica
anti diarheïica
anti diureticum
anti dyscratia
anti emetica
anti hemorrhoildalia
anti hypertensia
anti sclerotica
anti phlogisticum
anti pyreticum
anti septicum
anti spasmodica
aperativa
aromaticum
asthenisch
bechica
bloeddrukregulans
Cardiotonicum
cardiaca
carminativum
causticum
cholagogum
cholecystopathieen
cholereticum
corrigens
cosmetica
cumulatie
curativa
cysthopatieen
decongestivum
demulcens
dermatose
dermatotropia
desinfectans
diaphoreticum
digestivum
diureticum
drastica
emeticum
emmenagogum
emolliens
expectorans
febrifugum
galactagogum
haematicum
haemopaticum
haemostypticr-rm
hypnoticum
inhalantia
lactagoga
laxantia
lienalia
litholyicum
lithostripticum
lymphaticum
mucilaginosum
narcoticum
nervinum
neurolepticum
ophthalmicum
otologica
pectoralia
pertussica
purgative
resorbens
revulsivum
rhinologica
roborantia
secretolitica
sedativum
somnifera
spasmollticum
stimulans
stomachicum
taenifugum
tranquilizer
|
vruchtdrijvend
vetzucht, zwaarlijvigheid
ondersteunend
samentrekkend
melksecretie remmend
bittermiddel
gevoelloosheid teweegbrengend
herstel,verbetering,opwekkend
pijn verminderend zonder bewustzijn te beïnvloeden
geslachtslust temperend
zweetsecretie remmencl
wormdrijvend middel
geslachtslust opwekkend
pijnstillend
maagzuur bindend
tegen allergie,overgevoeligheid
tegen gewïichtsonsteking
ontkrampend en slijmlosmakend
tegen het leven
bloedstolling tegengaand
tegen buikloop
tegen afdrijving van vocht
bloedzuiverend
tegen braken
tegen aambeien
tegen hoge bloeddruk
tegen vaatverharding
ontsteking remmend
koortsonderdrukkend
desinfectans. bacteriegroei tegengaand
tegen krampen, spasmen
eetlust opwekkend
smaakbrengend
zwakte krachteloosheid
anti hoestmiddel
bloeddrukregelaar
hartversterkend
op het hart werkend
wind verdrijvend (perpermunt gember,kaneel)
brandend ,etsend
gal vrijmakend uit de galblaas
aandoening van de galblaas
stoffend die de levercellen aanzetten tot verhoogde galproductie
(smaak)verbeteraar
verfraaiing van huid en haren
toevoegsel
wondgenezend
ziekten van de blaas
drukverminderend bij opgezwoIlen slijmvliezen
verzachtend
huidziekten
voor de huid
ontsmettend
zweetmiddel
spijsvertering verbeterend
vocht atïrijvend
sterk (laxerend)
braakmiddel
menstruatie opwekkend of versterkend
maakt verhardlingen,huid en slijmvliezen zachter
opgeven,ophoesten van slijm uit de borst en bronchiën,slijmoplossend Koortswerend
zogdrijvendmiddel
ter behandeling van bloedziekten
bloedvorming bevorderend
bloedstillend middel
kalmerend. slaapverwekkend
in te ademen stof
zogsecretie bevorderend
bevorderl de ontlasting
op de milt werkend
oplossen van stenen,concrementen:verhardingen
oplossen van stenen,concrementen
voor het lymphatische gestel
slijmbevattend geneesmiddel
verdovend
voor de zenuwen
kalmerend op prikkels van binnen en buiten (emoties)
geneesmiddel voor het oog
voor de oren
op de borst werkend
anti kramphoest
laxans, zuiveraar
resorptie,opname,opzuigenbevorderend
afleidend middel (tegenprikkel andere plaats)
neusmiddel
versterkend
secretorisch slijm oplossend
kalmerend, bedarend
slaapwekkend
kramp oplossend opheffend
prikkelend, opwekkend
eetlust en spijsvertering bevorderend
lintwormverdrijvend
kalmerend bij emotionele opwinding en angsten
|
urodesinfectia
urrolithiasis
urolitholyticum
urotropica
uterotonicum
vasoconstrictor
vasodilatator
venostasis
vermifugum
|
ontsmettende werking op blaas en nieren
vorming van urine stenen
oplossing van urine-stenen
nieren en blaas betreffend
uterus,baarmoederversterkend
samentrekkend snoering van de vaten
vaatverwijding
verhindering van afvloed van veneus bloed (stuwing)
wormdrijvend
|
Terug naar index
Nomenclatuur vervolg...
Werking / Bewerking / Indicatie / Plantendelen / Receptuur
In de kruidengeneeskunde is het vrij gebruikelijk te werken met Latijnse begrippen. Sommige zijn wel te herleiden, andere zijn wat lastiger thuis te brengen. Wellicht kan dit woordenboek een uitkomst zijn.
Bij veel geneeskruiden kom je de werking tegen in het Latijn. Dit heeft natuurlijk een reden. Latijn wordt internationaal in de gezondheidszorg gebruikt waardoor verwarring voorkomen kan worden. We bedoelen allemaal hetzelfde.
Werking
woord |
betekenis |
adaptogeen |
immuunversterkend, verhoogt stresstolerantie |
adstingent |
samentrekkend |
adstringerend |
samentrekkend |
Afrodisiacum |
Afrodisiaca verbeteren de doorbloeding naar de geslachtsdelen en zorgen voor een optimale hormonale huishouding. Geschikt voor alle gezonde mannen en vrouwen. |
amara |
spijsverteringbevorderend |
analeptica |
pijnstillend middel |
analgeticum |
pijnstillend |
anodynum |
pijnstillend |
anthelminthicum |
antiwormmiddelen |
antibiotisch |
tegen het leven van micro-organismen gericht |
antidiarrhoicum |
tegen diarree |
antidyscratica |
bloedreinigend |
antidyspeptica |
darmmiddelen |
antiflogistisch |
ontstekingswerend |
antihistaminicum |
antiallergisch, remt afgifte histamine |
antioxidant |
beschermend tegen vrije radicalen |
antiphlogisticum |
ontstekingswerend middel |
antipyretisch |
koortswerend |
antisepticum |
ontsmettend, reinigend |
antispasmodicum |
krampstillend middel |
antitussivum |
middel tegen hoest |
antiviraal |
werkt de activiteit van virussen tegen |
aromaticum |
aromatische stof |
bitter |
spijsverteringbevorderend |
calmativum |
ontspannend, slaapbevorderend |
cardiotonica |
hartversterkend middel |
carminativum |
windverdrijvend middel |
cholagoga |
galopwekkend middel |
coronair dilatator |
kransslagader verwijdend middel |
demulcens |
verzachtend voor de slijmvliezen |
diaforetica |
zweetdrijvend middel |
diaphoretisch |
zweetdrijvend |
digestivum |
spijsvertering bevorderend middel |
diureticum |
urinedrijvend, stimulerend voor de nieren |
diuretisch |
urinedrijvend |
elmoliëns |
weekmakend, verzachtend |
emeticum |
braakverwekkend middel |
emmenagoga |
menstruatie bevorderend |
expectorans |
slijmoplossend (luchtwegen) |
febrifugum |
koortswerend middel |
Fyto-oestrogeen |
Fyto-oestrogenen zijn plantsubstanties die een oestrogeen werking hebben. Hun chemische structuur is gelijk aan die van het vrouwelijke geslachtshormoon, maar de fyto-oestrogenen zijn veel minder sterk werkend dan dit vrouwelijke geslachtshormoon. De oestrogeen potentie van deze substanties loopt uiteen van 0,01% tot 0,5% van oestradiol. Fyto-oestrogenen komen in zeer kleine hoeveelheden voor in bijna elke plant, maar vooral soja en rode klaver bevatten duidelijk hogere concentraties. De fyto-oestrogeen-fenolen is het dominant type fyto-oestrogeen en zijn in de gehele plant aanwezig, tot 7% van het droge gewicht. Deze fyto-oestrogeen-fenolen behoren tot de Flavonoïden familie en maken onder meer deel uit van 7 subfamilies. |
galactagogum |
zog bevorderend middel |
granulatie bevorderend |
huidgroei bevorderend |
haematica |
bloedopbouwend middel |
haemostaticum |
bloedstelpend middel |
heamostyptica |
bloedstelpend middel |
hepatica |
levermiddelen |
hygroscopisch |
wateraantrekkend |
laxans |
ontlasting bevorderend |
laxantia |
laxerende middelen |
purgans |
afvoermiddel |
purgatief |
laxerend |
roborantia |
versterkend, opbouwend middel |
secretie |
klierafscheiding |
sedativa |
sterk kalmerend en slaapbevorderend |
spasmolytica |
ontkrampend middel |
stimulans |
opwekkend, energieverhogend |
stomachica |
maagmiddelen |
stomachicum |
maagmiddel |
sudoriferum |
zweetdrijvend middel |
tonica |
versterkend |
toniserend |
versterkend, eetlustopwekkend |
Terug naar index
Bewerking
Bewerkingen kom je vaak tegen in recepten. een bewerking geeft aan, hoe om te gaan met de kruiden in een recept.
woord |
betekenis |
decoctum |
opkooksel |
extraheren |
uittrekken, een extract maken |
fermenteren |
gisten, broeien |
infusum |
thee |
maceraat |
koud water aftreksel |
Indicatie
Veel indicaties kom je tegen in het Latijn. Zie hier van een aantal de Nederlandse aanduiding. Uiteraard is de lijst bij lange na niet compleet. Het kan handig zijn zelf een geneeskundig zakwoordenboek aan te schaffen.
woord |
betekenis |
albuminurie |
voorkomen van eiwitten in de urine |
anaemie |
bloedarmoede |
angiomen |
bloedvatgezwellen |
anurie |
onvermogen om urine af te scheiden |
catarrh |
ontsteking van een slijmvlies waarbij slijm wordt afgescheiden |
climacterium |
overgangsjaren |
dermatitis |
huidontsteking |
dermatopathieën |
huidziekten |
dysmenorrhoe |
pijnlijke menstruatie |
dyspepsie |
gestoorde spijsvertering |
eczeem |
huiduitslag |
epilepsie |
vallende ziekte |
erotomanie |
ziekelijke geslachtsdrift |
fluor albus |
witte vloed |
furunkulose |
optreden van vele steenpuisten |
gastritis |
ontsteking van het maagslijmvlies |
hyperaciditeit |
te hoge zuurgraad van het maagsap |
hypoaciditeit |
te lage zuurgraad van het maagsap |
hysterie |
zenuwziekte |
koliek |
kramp in de buik |
meteorisme |
winderigheid, opgeblazenheid |
migraine |
schele hoofdpijn |
neuralgie |
zenuwpijn |
neurasthenie |
zenuwzwakte |
oedeem |
vochtophoping in de weefsels |
onanie |
zelfbevlekking |
paradentose |
gaatjes in tanden en kiezen |
retentiourinae |
terughouding van urine in de blaas |
scrofulose |
klierziekte |
Terug naar index
Plantendelen
In recepten of kruidenboeken kom je vaak delen van planten tegen in het Latijn. De specifieke aanduiding van het te gebruiken deel is niet onbelangrijk. De werking van de wortel kan verschillen van die van de bloem of het blad. Ook kunnen sommige delen van de plant zelfs giftig zijn. Reden waarom ze niet, of juist wel (met name in de homeopathie, als potentie) gebruikt worden in een recept.
woord |
betekenis |
amentum |
katje |
anthere |
meeldraad |
bacca (baccae) |
bes (sen) |
bulbus (bulbi) |
bol (len) |
cortex |
schors of bast |
flos (flores) |
bloem (en) |
folium (folia) |
blad (eren) |
folliculus (folliculi) |
peul (en) |
fructus |
vruchten |
gemmae |
knop |
herba |
alle bovengrondse delen |
lignum |
hout |
radix |
wortel |
rhizoma |
wortelstok |
semen |
zaad |
stigma (ta) |
stamper (s) |
stipes (stipites) |
stengel (s) |
stramento (um) |
stro |
summitates |
takjes, twijgpuntjes |
tuber (a) |
knol (len) |
Terug naar index
Receptuur
Een officieel recept wordt nog steeds opgesteld in het Latijn, waarbij men graag gebruik maakt van afkortingen.
woord |
betekenis |
a.c. |
ante cenam = voor het eten |
aa |
gelijke delen |
ad |
(gevolgd door een gewicht) tot, aanvullen tot het genoemde gewicht |
adjuvans |
stuurmiddel |
aqua |
water |
cardinale |
hoofdmiddel |
conc. |
gesneden |
constituentia |
vulmiddel |
cont. |
gekneusd |
corrigens |
smaakverbeteraar |
D.S. |
dona (geef) en scribe (schrijf op het etiket) |
g. |
gram |
gtt |
guttae = druppels |
guttae |
druppels |
p.c. |
poste cenam = na het eten |
pulvis |
poeder |
succus |
vers sap |
succus siropus |
sap met suiker (siroop) |
|
|
|
|
|
Gebruikte benamingen in Recepten:
Latijn |
Nederlands |
Afkorting |
Bacca-baccae |
Bes-bessen |
Bacc. |
Bulbus |
bol |
bulb. |
Cortex |
schors,bast |
cort. |
Flos-flores |
bloem,bloemen |
flor. |
Folium-folia |
blad,bladeren |
fol. |
Fructus |
vrucht |
fruct. |
Glandula-glandulae |
klierhaar,klierharen |
gland. |
Gemma-gemmae |
knop,knopen |
gem. |
Herba |
(bloeiend) kruid |
herb. |
Lichem |
mos |
lich. |
Lichnum |
hout |
lign. |
Percarpium |
vruchtschaal |
pericarp. |
Pulpa |
vruchtvlees |
pulp. |
Radix |
wortel |
rad. |
Rhizoma |
wortelstok |
rhiz. |
Semen |
zaad |
sem. |
Stigma-stigmata |
stempel,stempels |
stigm. |
Stipitis |
stengels |
stip. |
Stramentum |
stro |
stram. |
Strobulus-strobuli |
kegel,kegels |
strob. |
Summitates |
(jonge)knoppen |
summ. |
Tuber-tubera |
knol,knollen |
tub. |
Turiones |
spruiten,uitlopers |
tur. |
Terug naar index
|