17.1
Inleiding
17.2 Tandartsbezoek
Hygiëne en lichaamsverzorging
hebben een positieve invloed op de gezondheid. Ook een gezonde mond speelt
daarbij een belangrijke rol. Ontstekingen in de mond kunnen leiden tot
ontstekingen elders in het lichaam. Daarnaast geeft een schone gezonde
mond een prettig gevoel. Twee maal per dag tanden en tandvlees poetsen
met fluoridetandpasta is de beste manier om een gezonde mond te behouden.
Pubers ontwikkelen in de regel een ander gedrag dan wat de ouders hen
jaren geleerd hebben. Pubers zetten zich vaak af tegen veel geldende regels
en ouders vinden vaak dat kinderen in de puberleeftijd eigen verantwoordelijkheid
moeten kunnen nemen voor een aantal zaken. Dit geldt zeker ook ten aanzien
van mondverzorging.
Kinderen in de puberleeftijd zijn niet preventie gericht en waarom zouden
ze nog moeite moeten doen? Hun gebit is toch goed? In veel gevallen is
dat inderdaad zo. Meer dan de helft van alle 11 jarigen heeft immers een
gaaf gebit. Preventie blijft echter bij pubers extra belangrijk vanwege
het veranderde poetsgedrag en het eet- en drinkpatroon.
De frequentie van
het poetsen neemt bij pubers af waardoor:
- cariës kan ontstaan.
- tandvleesontstekingen kunnen ontstaan
- tandsteen kan ontstaan
Cariës, gaatjes,
is een aantasting van een tand of kies. Gaatjes ontstaan door tandplak,
het witte laagje op tanden en kiezen wat gevormd wordt bij alles wat we
eten en drinken. Plak heeft dezelfde kleur als tanden en kiezen en bestaat
voornamelijk uit bacteriën, en voedselresten. De bacteriën maken
uit die voedselresten, voornamelijk uit de suikers, een zuur.Dit zuur
lost het glazuur op. Zo'n zuuraanval wordt ook wel zuurstoot genoemd.
Speeksel heeft een belangrijke taak om het gebit gezond te houden. Het
heeft ongeveer 3-4 uur nodig om het effect van een zuurstoot(oplossen
van het glazuur) teniet te doen. Hoe vaker er iets gegeten en/of gedronken
wordt hoe vaker er een zuurstoot ontstaat. De tussenliggende perioden
zijn dan te kort om het oplossen van het glazuur te herstellen. Daarom
wordt geadviseerd om niet meer dan 7 keer per dag iets te eten of te drinken(
bv 3 maaltijden en 4 keer iets tussendoor). Bij het ontstaan van cariës
wordt eerst het glazuur aangetast en daarna het daarondergelegen tandbeen.
In een vergevorderd stadium kan kiespijn en/of een ontsteking van de wortelpunt
optreden. De tandarts kan beginnende cariës stoppen door preventieve
maatregelen. (voedingsadviezen, poetsinstructie, extra fluoride). In een
later stadium, als er echt sprake is van een gaatje. kan de cariës
gestopt worden door de cariës te verwijderen en een vulling te plaatsen.
Wat is het?
Tandvleesontsteking (gingivitis) is naast tandbederf een belangrijke oorzaak
voor het verlies van tanden en kiezen. Tandvleesontsteking komt bij heel
veel volwassenen voor, maar kan ook bij kinderen aanwezig zijn. Ongeveer
een op de drie kinderen tussen de 6 en 18 jaar blijkt een lichte vorm
van ontstoken tandvlees te hebben. Meestal geeft tandvleesontsteking geen
klachten, om die reden wordt het vaak niet opgemerkt.
Gezond tandvlees heeft een roze kleur en ligt stevig rondom de gebitselementen.
Ontstoken tandvlees is roder en gezwollen. Bij het tandenpoetsen gaat
het snel bloeden. Gevolgen van een tandvleesontsteking zijn op de lange
duur: slechte adem en bij een ernstiger vorm: kaakbotverlies met als gevolg
dat de gebitselementen los komen te staan.
Hoe krijg je het?
Tandvleesontsteking ontstaat als het laagje tandplak dat op de tanden
en tegen de tandvleesrand zit niet goed wordt schoongemaakt. Vooral op
moeilijk te bereiken plaatsen, zoals tussen tanden en kiezen, komt zo'n
ontsteking voor. Tussen de tanden en kiezen kan schoongemaakt worden met
tandzijde, tandenstokers en ragers. De tandarts en mondhygiëniste
kunnen hier meer uitleg over geven.
Wat kun je als
leerkracht doen?
Lesgeven over mondverzorging en de oorzaken en gevolgen van een tandvleesontsteking.
(Er is veel voorlichtingsmateriaal te bestellen, zoals dia's, videobanden,
lespakketten, stickers, folders, enz.). De GGD kan hierin ondersteuning
verlenen.
Opvoeders informeren over mondverzorging via een schoolkrantje of het
geven van een ouderavond.
Hoe kun je tandvleesontstekingen
voorkomen?
Eigenlijk heel eenvoudig. Door goed te poetsen twee keer per dag, zodat
alle plak verwijderd is, kun je tandvleesontstekingen voorkomen. Als het
tandvlees toch is ontstoken bloedt het gemakkelijk met poetsen. Vaak wordt
dan gedacht dat er niet gepoetst mag worden. Het tegendeel is echter waar.
Een lichte tandvleesontsteking kan binnen twee weken volledig genezen
als er goed gepoetst wordt.Aanvullend kunnen tandenstokers of flossdraad
gebruikt worden. Flossdraad en tandenstokers pas gebruiken na een goede
instructie door mondhygiënist of tandarts. Een verdergevorderde ontsteking
moet behandeld worden door mondhygiënist of tandarts.
Tandplak die te lang
op tanden en kiezen blijft zitten kan onder invloed van kalkdeeltjes uit
het speeksel hard worden. Er is dan tandsteen ontstaan. Op dat moment
is de plak niet meer met de tandenborstel te verwijderen. Tandsteen heeft
een ruw oppervlak waar bacteriën eenvoudiger op kunnen hechten. Tandplak
en tandsteen kunnen op deze manier het tandvlees irriteren waardoor de
hierboven vermelde tandvleesontstekingen kunnen ontstaan.
Pubers kun je over het algemeen moeilijk aanspreken op hun (on)gezond
gedrag. Keuzes met betrekking tot leefstijl willen ze zelf maken. Wel
kun je ze aanspreken op hun dagelijkse belevenissen.
Bv in hun sociale contacten en over vriendjes en vriendinnetjes.(Hoe denk
je dat het zoent met zo'n vieze stinkmond voor je vriendje/vriendinnetje?)
Een extra risico voor pubers is het ontwikkelen van erosie van de glazuurvlakken.
Erosie is een gelijkmatige slijtage van het glazuuroppervlak van de gladde
vlakken van tanden en kiezen. Het ontstaat door de inwerking van zuren
uit voedingsmiddelen en dranken. Dit zuur lost het buitenste laagje van
het glazuur op. Hoe vaker je dus iets zuurs eet of drinkt hoe vaker het
glazuur inoplossing gaat.
Berucht zijn hierbij dan ook de zogenaamde 'colakids', kinderen die wel
één tot anderhalve liter koolzuurhoudende dranken per dag
drinken. Zelfs het gebruik van suikervrij koolzuurhoudende frisdranken
kan erosie veroorzaken. Maar ook het veelvuldig gebruik van citrusvruchten
of vruchtendranken kan hetzelfde effect opleveren.
Daarom is het ook hier van belang : niet meer dan 7 eet- en/of drinkmomenten
per dag. 3 maaltijden, 4 keer een tussendoortje.
Dit in combinatie met het twee keer per dag poetsen met fluoridetandpasta
geeft een puber de beste kans op het behoud van een gezond gebit.
Wat kan de school
doen?
De mogelijkheid bestaat om tijdens het vak Verzorging aandacht te besteden
aan mondverzorging. Dit kan door middel van lessen of projecten. De tandheelkundig
preventief medewerker van de GGD kan u hierbij ondersteuning bieden.
Ook kan de school in overleg met de kantinebeheerder een ruim assortiment
gezonde voedingsmiddelen aan te bieden.
Het advies om regelmatig
naar de tandarts te gaan blijft zeker in de puberperiode overeind vanwege
de eerder genoemde extra risico's.
De tandarts is de aangewezen persoon om problemen te voorkomen en indien
er zich toch problemen voordoen deze zo spoedig mogelijk te behandelen.
De tandarts heeft naast het behandelen van het gebit zeker ook de preventieve
taak om het gebit zo gezond mogelijk te houden. Indien nodig worden poets/floss-
en voedingsadviezen gegeven en kunnen er röntgenfoto's gemaakt worden
om te zien of er gaatjes ontstaan tussen de kiezen. Indien nodig kan de
tandarts adviseren om extra fluoride te gebruiken in de vorm van een fluorideapplicatie
of fluoridespoelmiddel. Fluoride versterkt namelijk het glazuur en kan
daardoor de kans op cariës verkleinen.
Voor iedereen tot
en met 17 jaar zijn de meeste behandelingen bij de tandarts gratis.
Vanaf 18 jaar wordt de periodieke controle, mondhygiëne-instructie
en tandsteenverwijderen vergoed. Wel is hierbij de voorwaarde dat diegene
minimaal één keer per jaar naar de tandarts gaat. Vergoedingen
van overige behandelingen zijn afhankelijk van de soort (aanvullende)
tandartsverzekering.