Blauwe Maandag Compagnie (BMCie) werd opgericht in Antwerpen in 1984 op initiatief van Luk Perceval en Guy Joosten. Op korte tijd groeide BMCie uit tot een toonaangevend theatergezelschap, dat qua aspiraties, werking en publieksopbouw de vergelijking met de grote repertoiretheaters kon doorstaan. Kenmerkend voor het gezelschap waren o.a. zijn eigentijdse omgang met het repertoire en zijn herijking van het creatieproces, waarin de verantwoordelijkheid van elk individueel acteur voor het geheel van het ensemble centraal kwam te staan. Tot de sleutelproducties van de groep behoren o.m. 'De meeuw' (1988), 'Wilde Lea' (1991) en 'Ten oorlog' (1997). In 1992 verhuisde BMCie naar Gent. Eind 1998 fuseerden BMCie en het Antwerpse stadsgezelschap KNS tot Het Toneelhuis, dat nog steeds onder de artistieke leiding van Luk Perceval staat.

De geschiedenis van Figurentheater De Maan gaat terug tot 1948, toen Jef Contryn in Mechelen poppentheater Hopla oprichtte. In 1965 ging Hopla een samenwerkingsverband met de Stad Mechelen aan. Hieruit ontstond het Mechels Stadspoppentheater (MSPT). Het MSPT bracht vrij conventioneel poppentheater, maar was op technisch gebied wel altijd vooruitstrevend. In 1977 nam Jefs zoon Louis Contryn de leiding van het gezelschap over.
In 1993 werd het MSPT structureel erkend en gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap. Willem Verheyden nam in 1997 het roer over, en wijzigde de naam in Figurentheater De Maan. Stilaan hertekent hij ook de artistieke koers van het gezelschap.
Naast het MSPT ontwikkelde de familie Contryn nog vele andere initiatieven met betrekking tot het poppenspel. Zo richtte Louis Contryn in 1970 de School voor Poppenspel op.

In 1965 richtte Felix (Fé) Van Ransbeeck in Kontich De Spiegel op. Van traditioneel handpoppentheater veranderde De Spiegel langzaam van koers richting vernieuwing. Halfweg de jaren ’80 nam Karel Van Ransbeeck, Fés jongste zoon, de artistieke leiding over, al bleef het in de jaren die daarop volgden, vrij rustig rond De Spiegel. Daar kwam eind jaren '90 verandering. Voortaan richt het gezelschap zich niet alleen maar tot kinderen, maar ook tot volwassenen. Naast van poppen maakt het ook van objecten gebruik. Sinds 2001 wordt De Spiegel structureel erkend en gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap als muziektheater.

Eddie Vaes was begin jaren zeventig als acteur actief bij o.m. Het Trojaanse Paard. Het vervolg van zijn carrière situeert zich deels in de theaterkritiek en deels in de theaterpraktijk. Als regisseur en dramaturg werkte hij voornamelijk in Nederland, o.m. bij het Studententheater van de KUB-Tilburg (1976-1990) en het Activerend Volkstheater in Breda (1994-1995). In 1993 richtte hij in Antwerpen het semi-professionele Theater Tenslotte op. Als criticus en journalist was hij in vaste dienst bij de Universitaire Pers in Nederland, en werkt(e) hij freelance voor dag- en weekbladen in zowel Nederland en België, als Knack, Humo, De Groene Amsterdammer, Het Laatste Nieuws en De Nieuwe Gazet. Voorts verleende hij zijn medewerking aan verschillende publicaties over theater.

Theater Froe Froe ontstond in 1984 uit Figurentheater Black Out, een initiatief van de broers Marc en Jan Maillard. Een poppentheater pur sang wou Froe Froe niet zijn, vandaar de keuze om zich als jeugdtheater tout court te profileren. Onder leiding van Marc Maillard ontwikkelde Froe Froe een eigen gezicht, dat sterk bepaald wordt door de originele vormgeving van poppen en decor en de interactie tussen poppen en acteurs, live muziek, videomateriaal, enz. Omwille van het uitblijven van subsidies en de daarmee gepaard gaande financiële besognes gaf Maillard er in 1992 de brui aan. Froe Froe werd daarop omgevormd tot Blauw Vier, een jeugdtheatergezelschap onder leiding van Greet Vissers en Jo Roets. In 1997 besliste Maillard Froe Froe nieuw leven in te blazen, in de vorm van een vast samenwerkingsverband met het Koninklijk Jeugdtheater/HetPaleis.
 

Het Turnhoutse theatergezelschap Het Gevolg ontstond in 1983-1984 als professionele voortzetting van een theaterplateau voor anders-actieven in CC de Warande. Onder leiding van schrijver en regisseur Ignace Cornelissen ontwikkelde het gezelschap zich op korte tijd tot een van de toonaangevende jeugdtheatergezelschappen van Vlaanderen. Toegankelijkheid, fantasie, maatschappelijk engagement en humor waren (en zijn) kenmerkend voor zijn voorstellingen. In 1989-1990 ontving Het Gevolg voor het eerst een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap. In 1997 besloot Ignace Cornelissen het roer om te gooien en met Het Gevolg uitsluitend volwassenentheater te maken. Sinds 2001 combineert het gezelschap de twee. In 2003 verhuisde Het Gevolg naar de voormalige Cinema Focus in Turnhout. Sindsdien beschikt het over een eigen zaal.

John Bogaerts (°1940) volgde een opleiding tot binnenhuisarchitect én een acteursopleiding aan het Atelier voor Dramatische Kunst in Antwerpen. In 1961 ging hij aan de slag bij de Antwerpse Koninklijke Nederlandse Schouwburg (KNS), aanvankelijk als figurant, en korte tijd later, op vraag van regisseur Walter Tillemans, als decor- en kostuumontwerper. In de loop van de jaren '60 en '70 ontpopte hij zich als een van de weinige Vlaamse scenografen die erin slaagden een regieconcept ruimtelijk te schragen. Tot 1986 werkte hij mee aan ongeveer vijf KNS-producties per seizoen. Daarnaast ontwierp hij kostuums en decors voor o.a. het Raamtheater, de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS), de Internationale Nieuwe Scène (INS), het Nederlands Toneel Gent (NTG) en een aantal buitenlandse gezelschappen, waaronder The National Ballet of Canada in Toronto en Proloog in Amsterdam. Ook na zijn pensoen blijft Bogaerts actief als decor- en kostuumontwerper voor o.a. het Raamtheater.

Het Jeugdtheater van Antwerpen werd gesticht in 1942, en opereerde aanvankelijk onder de vleugels van de Koninklijke Nederlandse Schouwburg (KNS). Onder impuls van Corry Lievens werd het in 1945 een autonoom gezelschap. Het betrok de Huurschouwburg tot deze in 1958 omwille van veiligheidsredenen werd gesloten. Daarop leidde het gezelschap een tijdlang een nomadenbestaan. Pas in 1980 vond het Jeugdtheater een definitief onderdak in de nieuwe Stadsschouwburg.
Directeur Corry Lievens leverde aanvankelijk baanbrekend werk, maar in de jaren '60 kwam haar repertoire vol sprookjes en avonturenverhalen als zeer behoudsgezind over. Onder Joost Noydens (vanaf 1968) kwam hierin geleidelijk aan verandering. Hij had aandacht voor actuele maatschappelijke thema's en werkte een jongerenprogrammering uit. Walter Merhottein (vanaf 1987) richtte zich op de uitbouw van een veeleer klassiek repertoiregezelschap. In 1997 werd het Koninklijk Jeugdtheater (KJT) omgevormd tot Instelling van Openbaar Nut. De nieuwe directeur, Barbara Wyckmans, herdoopte het gezelschap tot HetPaleis. Sindsdien ontplooit het gezelschap de werking van een kunstencentrum voor kinderen en jongeren.

Toneelgezelschap Ivonne Lex (T.I.L.) werd opgericht in Brussel in 1969 op initiatief van KVS-actrice Ivonne Lex. In 1972 vond het gezelschap onderdak in Antwerpen. Lex vond het belangrijk om als theatergezelschap naar de mensen toe te gaan en een zo breed mogelijk publiek aan te spreken, vandaar het uitgesproken reizende karakter van de groep. In haar repertoirekeuzes stond de - vaak literaire - tekstkwaliteit van de stukken voorop. Na het overlijden van Ivonne Lex in 1996 namen Frans Maas en Catrien Hermans het roer over. Datzelfde jaar besliste de Vlaamse Gemeenschap de structurele subsidiëring van T.I.L. stop te zetten. Enkele jaren later nam het gezelschap een nieuwe start onder de naam Theater Het Klokhuis.

Onder impuls van hun leraar, Luc Philips, richtten enkele afgestudeerden van het Mechelse Conservatorium in 1956 het Mechels Miniatuur Teater (MMT) op. Op amper vier jaar tijd waren achtereenvolgens Jan Reusens, Alice Toen en Frans Dijck directeur. In de beginjaren nam het MMT mee het voortouw in het experiment van de kamertheaters, maar gaandeweg voer het een steeds populairder koers, niet in het minst nadat Manu Verreth in 1969 directeur werd. Nationale bekendheid verwierven de MMT-acteurs met de tv-serie 'De collega's' (BRT).
In 1997 volgde Guido Wevers Manu Verreth op als directeur. Wevers werd met zware financiële en infrastructurele problemen geconfronteerd, maar voerde desondanks een vernieuwingsoperatie door, die in het seizoen 2002-2003 tot een naamsverandering leidde. Voortaan heet het MMT 't Arsenaal. 

Teaterwerkgroep Tentakel werd in 1972 in Antwerpen opgericht door de Nederlander Perry Dijkstra. Het gezelschap werkte als een collectief, waarvan onder anderen Bernadette Cornelissens en componist Tars Lootens deel uitmaakten. Tentakel wilde in de eerste plaats maatschappijkritisch theater brengen voor het middelbaar onderwijs, vaak in combinatie met een volledige dagwerking rond een specifiek thema op school. Improvisaties lagen aan de basis van de meeste producties. De teksten die hieruit ontstonden, werden aangevuld met liedjes en gedichten van de hand van Perry Dijkstra.  
Tot 1982 was Tentakel een reizend gezelschap, daarna beschikte het over een eigen zaal in Antwerpen.
In 1985 schrapte de Vlaamse Executieve de subsidies van Tentakel, een jaar later hield het collectief op te bestaan.

Het Reizend Volkstheater (RVT) werd opgericht in 1945 door Rik Jacobs. Twee jaar later werd het ondergebracht bij het Nationaal Toneel van België. Binnen die structuur zou het een groot deel van de spreidingsopdracht van de KNS-NT op zich nemen. Onder Rik Jacobs profileerde het RVT zich als een late erfgenaam van het Vlaamse Volkstoneel. Met name in de jaren '60 gingen vernieuwing en experiment aan het gezelschap voorbij, maar toch behield het een breed en trouw publiek. In 1967 werd het RVT onder het beheer van de Provincie Antwerpen gebracht, en kreeg het onderdak in de Arenbergschouwburg.
In 1985 werd het RVT losgekoppeld van de provincie. De nieuwe directeur Peter Benoy zorgde voor een grondige facelift, met als kers op de taart vanaf 1991 een nieuwe naam: Theater Zuidpool. In 2001 werd acteur-regisseur Koen De Sutter artistiek leider.  

TIE 3 of 'Het Theater van de Derde Wereld in Europa’ werd in 1975 opgericht door Tone Brulin en de Maleisische actrice Siti Fauziah. Hun bedoeling was om niet-Europese culturen in Vlaanderen bekend te maken. Daarvoor inspireerden ze zich op volkse verhalen en mythes uit verschillende culturen, trokken ze acteurs uit Derde Wereldlanden aan, ensceneerden ze auteurs uit Derde Wereldlanden, enz ... In 1979 ontving het gezelschap voor het eerst subsidie. 
In 1986 volgde Gène Bervoets Tone Brulin als artistiek leider op. Zijn prioriteiten waren anders dan die van Brulin. Bervoets wou een eigen theatertaal ontwikkelen en mensen uit verschillende culturen in eigen land op de werking van het gezelschap betrekken.
In 1992 gaf Bervoets op zijn beurt de fakkel door aan Ward Rooze, die zich met TIE 3 op producties voor kinderen en jongeren wou toeleggen. Een jaar later werd de subsidiëring stopgezet en kwam er een eind aan het gezelschap.